- Jeśli ludzka obojętność (co przecież powinno być zupełnie oczywiste dla kążdego) na losy naszych sąsiadów, naszych braci, sprzyjała tej zbrodni, to o ileż bardziej sprzyjały jej skrywana niechęć do Żydów, a o ileż jeszcze bardziej - otwarta do nich wrogość?
http://nuta.salon24.pl/628929,antysemityzm
Jest połowa stycznia 2012 roku. Nie jest jeszcze pózno, ale jak to w zimie, szybko się ściemnia. Jade zobaczyć sie z Córką. Dzwonie i dowiaduje sie że nie będzie jej w domu bo wybiera się do Montclair na film Agnieszki Holland ” W ciemności ”.
- Tak? To sie dobrze składa. Też chętnie obejrze, bo akurat dużo o tym filmie słyszałem. Będe tam za jakąś chwilke.
Jade zatem do Montclair. Myśle o tym co przeczytałem o filmie, który wywołał tyle reakcji w Polsce. Jestem świeżo po lekturze artykułu Witolda Gadowskiego opublikowanego także na Salonie 24 pt ”Ktoś w ciemności dał mi w twarz”. Nie jest to pozytywna opinia o filmie. Nie dziwie się goryczy pana Witolda bo ostatnio wyroślimy medialnie na naród, byc może najbardziej winny temu co przytrafiło się Żydom w czasie II wojny światowej. Może jestesmy przewrażliwieni na swoim punkcje, ale...Polscy sąsiedzi. Polskie obozy zagłady. Polski antysemityzm.
Wchodze do kina kilka minut po tym jak rozpoczeła się projekcja. Mała salka i tylko kilka wolnych miejsc. Siadam obok Córki i cofam się kilkadziesiąt lat do tyłu. Jestem w Judenfrei - Lwowie. Nie do końca Judenfrei. W ciemnościach lwowskich kanałów ukrywa się grupka uciekinierów.
Podczas projekcji panuje na widowni cisza. Dwa razy przerywana jest okrzykiami grozy jakie wyrywają się z piersi widzów w reakcji na to co się dzieje na ekranie. Pierwszy raz, kiedy córka Sochy o mało nie zdradziła sekretu ojca, ukraińskiemu policjantowi, a drugi raz przy jednej z ostatniej scen filmu, który przez całą długość trwania, ogląda się ”na wdechu”. Po projekcji i właczeniu świateł przyglądam się widowni. Sami Amerykanie i w wiekszości Żydzi. W Montclair żyje duza żydowska społeczność. U wielu wilgotne oczy, ale chyba i u nas też. Nie znajduje potwierdzenia zarzutów przeciwko obrazowi jakie ma redaktor Gadowski. Mysle że Holland w rzetelny sposób pokazała wojenne realia. W odróznieniu od wczesniejszych obrazów Spielberga i Polanskiego pokazuje biede i strach po jednej i drugiej stronie muru getta. Skromniuteński straganik polskiego sprzedawcy na tle szubienicy z wiszacym ciałami. Pokazana jest cena życia. 10 Polaków za jednego zabitego Niemca. Wychodzimy z kina. Moja Córka urodziła się w Krakowie i nie miała nawet roku jak znalazła się w Kanadzie. Nie miała dwóch jak przenieśliśmy się do USA. Wyrosła i wychowała się w New Jersey. Mówi calkiem niezle a nawet pisze po polsku. Wyrosła na piekną dziewczyne. Dostała się i studiuje na NYU i jest to nie mały powód do ojcowskiej dumy. Pytam ją o reakcje na film. Jesteś przejeta tym co widziała. – Tak - Pytam, czy odbiera ten film jako antypolski. - Antypolski? - Co niby przez to rozumiesz? - No wiesz, czy było w nim cos takiego że poczułabyś się niedobrze z tym jako Polka – mówie. - Raczej nie. No może, tylko to, że ten Socha brał pieniadze za pomoc od Żydów. - Faktycznie, nie było to ładne, ale...czy zwróciłas uwage na sume jaka zażądał za pomoc? - Nie, a co to ma za znaczenie? - A takie, że w filmie była scena kiedy Socha kupował zywność w sklepie i sprzedawczyni zażądała tej samej ceny za produkty jak ta która dostawał od ukrywanych Żydów. Produkty, które byc może dla trzyosobowej rodziny są w nadmiarze i zbudził ten ”luksus” niepotrzebne zainteresownaie sklepowej - jak to sie Sochom poprawiło, że ich stac na takie zbytki? Dla trzynastu osob ta sama ilosć produktów to nie było zbyt wiele żeby przetrwać dzień. Taka scena oznacza że Socha, owszem, brał pieniądze, ale nie było to dla zarobku. Jak myślisz – kontynuuje – czy my gdyby nam sie przytrafiło żyć w podobnych czasach bylibyśmy w stanie zachować sie podobnie? – Co masz na mysli? – To, że zawsze nasze zycie jest regulowane jakimiś prawem. Prawo zaś, obojętnie czy jest słuszne, czy też nie, ale wymusza na zwykłym czlowieku obowiązek jego przestrzeganie i dzieje się to zwykle pod sankcją kary nałożonej na ludzi w przypadku gdyby im wpadło do głowy prawa nie przestrzegać. I tak, gdyby dziś pojawiłby sie ukaz, który zabraniałby nam pod karą mandatu pieniężnego rozmawiac z łysymi, to jak myślisz, czy ludzie z włosami przestaliby z nimi rozmawiać? – To głupi przykład – odpowiada – Głupi, ale pomyśl. Dlaczego nie parkujemy tam gdzie się nam podoba, tylko tam, gdzie możemy? Bo nieprawidłowe parkowanie wyciąga nam pieniadze z kieszeni. Kto lubi tracić pieniadze? – Pewnie nikt. – A kto lubi tracić zycie? - Widzisz, w Polsce podczas wojny na ludzi nałożony był przez Niemców, zakaz pomocy wyjętym spod prawa, Żydom. Karą, nie była jakaś tam finansowa szykana, tylko smierć. Nie tylko dla pomagajacego Żydom, ale także całej jego rodziny. Czasami karany był smiercią cały wielorodzinny dom w którym ukrywali sie Żydzi a niekiedy zabijano całe wioski. W kraju pod okupacją panował terror. Uliczne łapanki. Egzekucje. Zsyłki do obozów koncentracyjnych i przymusowa praca. Polski los nie był duzo lepszy lepszy od zydowskiego. Szybko pod nowymi rządami Niemcy oznakowali Żydów i odizolowali ich od reszty społeczeństwa. Kontakt z Żydami i pomoc dla nich podlegały surowej karze. Jak w kazdej społeczności zawsze się znajdzie margines próbujacy ciągnąć korzyści z nieszczęścia innych. - Widzisz dokąd zmierzam? – Tak. – Więc jak myślisz, w dzisiejszych czasach, po ilu mandatach zakodowaliby nam w głowach i nauczylibyśmy sie że nie wolno rozmawiac z łysymi? Bo zabronione. Bo ktos moze nas zobaczyc i na nas donieść? Obojetnie, czy nam się łysi bez włosów podobają, czy też wzbudzja u nas niechęć? – To nie jest dobry przykład. – Niedobry. Moze masz racje. Czy ryzykować zycie rodziny czy oddalić niebezpieczeństwo i odwrócic sie plecami? Dzięki Bogu że w naszych czasach nie jesteśmy zmuszeni podejmować takich decyzji. Za to możemy sobie bezkrytycznie oceniać. Charakterystyczne dla naszych czasów jest łatwość z jaką ocenia się postawy ludzi w czasach o których przeżywaniu nie mamy najmniejszego pojęcia. Jak można mówic o obojetności ludzkiej podczas wojny, kiedy nawet Bóg, zobojętniał na ludzkie sprawy i udał się na kilkuletni urlop? Nie było go przecież nad Auschwitz. Nie było Go w Katyniu i w Warszawie. Gdzie wtedy był Bóg? Do dzisiaj najmądrzejsi Rebe tego nie wiedzą. Skąd to mamy wiedzieć my? A może nie pojechał na wczasy? Może był z ludzmi i tez ginąl w ulicznych egzekucjach? W mrozach Syberi? W okopach na frontach i w gazowych komorach Auschwitz? A może siedział w galowym mundurze za biurkiem na Szucha i przyjmował donosy? Donosy Kaina na Abla. Wyciągał z szuflady biurka judaszowe srebniki? Może decydował na rampie kto umrze a kto jeszcze troche moze pożyć? Recht - links. Recht – links. A moze stał z boku i błogosławił kapłanom w czarnych mundurach składajacych Mu ofiare całopalną? Ach so! Los, los...Nie wiem, bo niby skąd mam to wiedziec? Nie jest łatwo być Bogiem. Trudniej jeszcze być człowiekiem. Byc Polakiem - to moze jest najciężej.
Jak Ci wytłumaczyc Córeczko że masz na czole kainowe znamie? Nie trzyj tego i nie próbuj sie go pozbyć bo tylko się staje bardziej znaczne. Naznaczyli nas nim - nas wszystkich.- Za co? Dlaczego nas wszystkich? – Nie wiem. Pewnie za potomków tych, którzy kiedyś obdzierali z ubrań zabite ciała powstańców. Biegali pózniej po srebne ruble i przepijali je po karczmach. Pózniej, kiedy przszedł na to czas ich wnuki biegały z donosami na gestapo. A dzis kto wie? Może uczą nas moralności? - Kto nas znaczył? – Może Ci, którzy znakuja nas, robia to po to żeby zagłuszyc głos sumienia przypominajacy o ich własnej bierności. Że mogąc zrobic niewiele nie uczynili nic i obudzili sie po niewczasie. Może. Nie wiem. Może... Może trzeba to znamie nosić na czole jak kiedys Gwiazde Dawida na piersi? Nie wiem, ale nie martw sie Córeczko. Nie musisz robic nic bo tylko winni sie tłumaczą. Przyjdzie czas i Prawda sama zetrze Ci to znamie z czoła.
http://nuta.salon24.pl/628929,antysemityzm
http://wgadowski.salon24.pl/377892,ktos-w-ciemnosci-dal-mi-w-twarz
Komentarze